Mensen uit
Vlaanderen zijn vaak op zoek naar archieven, databanken en onderzoekers die hen
kunnen verder helpen in het vinden van verdere gegevens uit deze of gene
familiegeschiedenis waarin Belgische vluchtelingen in het Verenigd Koninkrijk
centraal staan.
Echter, er bestaat geen enkele centrale digitale databank met
alle verblijfsgegevens. Alle materiaal verzamelen op een plek is financieel een
utopie. Je hebt het immers over de hele burgerlijke dienst van een stad de
grootte van Gent.
Relevante informatie
vinden is dan ook een zoektocht naar een naald in een hooiberg: erg tijdrovend,
en zoals men zegt in het Engels 'off-putting', demotiverend. Echter, de
zoektocht zelf zal je langs verschillende archieven en bibliotheken sturen,
alsook instellingen. Mensen die er werken maar ook mensen die daar opzoekingen
verrichten, vinden vaak een gemeenschappelijke noemer. De zoektocht kan erg
verrijkend zijn, ondanks het feit dat je zelf niet veel relevante informatie
weet op te diepen. De ene week worden wij gecontacteerd door een iemand, de
andere week zijn het meer dan een verzoek per dag.
De meeste
mensen hebben een antwoord gekregen hoe verder tewerk te gaan. We merken aan
het lage aantal antwoorden op onze mails, dat mensen vooral mirakels verwachten
en teleurgesteld zijn. Nogmaals, op dit moment beschikt geen enkel individu
alle burgerlijke gegevens voor een groep vluchtelingen even groot als Gent,
York of Exeter.
Daarbij
komt dan dat archiefmateriaal ivm de Belgen in Groot-Brittannië tijdens de Eerste
Wereldoorlog vaak
- verspreid is over verschillende instellingen in Groot-Brittannië en België (sommige archieven belandden zelfs in de VS, zoals in de Hoover Archives)
- nog niet goed ontsloten zijn (zoals tienduizenden registratiekaarten in het Rijksarchief in Brussel, pas ontdekt in november 2012
- of zelfs vernietigd,
o
ofwel
bewust na de afloop van de oorlog (talloze plaatselijke Belgian Refugees
Committees verstuurden materiaal naar het Imperial War Museum, maar nog meer
deden dat niet, omdat totnutoe geen enkele van deze archieven komen
bovendrijven, is de kans groot dat ze gewoon bij het oud papier werden gezet)
o
ofwel
als onderdeel van bewuste beschietingen of brandhaarden in mei 1940 (zo gingen
vele passagierslijsten van gewonde soldaten die van Frankrijk naar Engeland
werden gebracht, verloren).
Dat maakt
een zoektocht naar familiemateriaal niet makkelijk, maar er zijn manieren om
hiermee om te gaan.
Er zijn op
dit moment drie verzamelingen registratiekaarten en persoonlijke gegevens:
- een in de National Archives in Londen, in Kew, vooral in de serie MH 8
o
een
onderdeel hiervan zijn tienduizenden steekkaarten; die zijn alfabetisch
geordend, maar erg vaak zijn mensen die naar Engeland vluchtten vergezeld
geweest door anderen, die staan dan mee op de fiche; zo staat er bv een Vermeiren
bij Peeters
- het Central Register of Belgian refugees, te raadplegen in het Rijksarchief in Brussel.
- Hetzelfde Rijksarchief heeft nog een derde verzameling, maar die is tot nader order niet alfabetisch geordend en ook niet toegankelijk voor het publiek
Met
betrekking tot passagierslijsten, ga vooral niet op Ancestry, je er nauwelijks informatie over Belgische vluchtelingen en het is daarbij veel te duur.
Een
combinatie van gegevens in familiebezit en informatie verkregen uit voornoemde
steekkaarten, kan ervoor zorgen dat je meer lokaal kan gaan werken.
Voor een
bescheiden bijdrage heb je toegang tot het online archief van lokale kranten
via het British
Library Newspaper Archive. De zoekterm ‘Belgian refugees’ voor de
oorlogsjaren geeft je nu al meer dan 20000 resultaten. En de collectie groeit
elke dag!
Erg vaak
worden in plaatselijke kranten ook namen van vluchtelingen vermeld, zeker als
het gepaard gaat met aankomst, een geboorte, huwelijk of overlijden.
Voor die
laatste drie kan je ook terecht bij www.freebmd.org.uk,
daar krijg je die burgelijke stand-informatie op een eerste niveau. Met die gegevens
kan je terecht voor een kopij van het oorspronkelijke document. Alle info staat
op freebmd.
Namen
opzoeken in een gedigitaliseerde krant kan ook in de Koninklijke-Bibliotheek van
Belgie in Brussel, daar heb je toegang tot L’Independance
Belge, een Belgische krant die in Engeland verscheen. Toegang tot De Stem Uit
Belgie, nog waardevoller voor dit soort werk, zit eraan te komen.
Digitalisering is nog bezig.
Als je een
locatie hebt, moet je sowieso op zoek naar een plaatselijk archief. De lokale
bib kan je er misschien best naar verwijzen. Een voorbeelden is http://www.leics.gov.uk/record_office.htm).
Allicht het
meest complete archief voor onderzoek naar de Belgische vluchtelingen in
Engeland tijdens WO1 vind je in het Imperial War Museum, de sectie BEL van de
collectie Women Work Collection is erg uitgebreid. Echter, vele namen ga je er
niet in terugvinden. Je kan ook niet op naam zoeken. Je kan eventueel wel op
locatie zoeken via hun www.1914.org.
In Brussel
vind je dan weer bijkomende informatie via het CEGES / SOMA, waaronder dit fraaie
boekje, en het Moskou-archief
in het Legermuseum.
Nu we het
hier over Imperial
War Museum en CEGES/
SOMA hebben: beiden worden in hun voortbestaan bedreigd, uw digitale
handtekening kan mee helpen te overleven. Klik op de link om naar de resp.
online petitie te gaan.
Om af te ronden, een vreemd toetje: het klinkt gek, maar wij hebben het al twee keer meegemaakt dat iemand op zoek was naar nazaten van het opvanggezin in Engeland, of omgekeerd naar nazaten van Belgen die 100 jaar geleden vluchtelingen waren en dat die via Twitter werden gevonden. Een @ of # voor de locatie kan helpen, alsook @familiekunde.
